Sekizinci bölümü yazarken bir ara Park Güell'e gitmiştim. Orada Gaudi'nin kullandığı çini üslûbuyla İran'da karşılaştıklarım arasında bir benzerlik olduğunu farkettim. Hatta bloga birşeyler yazdım fakat Çar Bağ -La Rambla benzerliğiyle beraber aşırı bir yorum olacağını düşündüm ve sildim. Zihnimde İran-Akdeniz havzasının bir blok olarak etkileşim bölgesi olduğu fikri oluştu ve fakat bunu bir çini, bir bir yol yapma ûsulüne dayandıramazdım. Ama sonra şu sıralar ikinci cildini yarıladığım Marshall Hodgson'un İslam'ın Serüveni adlı kitabında yukarıda belirtiklerime benzer ifadelerle karşılaştım. Ustadın yorumu, birkaç resimle birlikte :
"Akdeniz ve Nil-Amuderya bölgeleri, birbirlerine, her zaman uygarlığın diğer çekirdek alanlarından daha sıkı bir şekilde bağlıydılar. Bu iki bölgeye yüksek-kültürel bir seviyede bile, tek-tanrıcı dini geleneğin ve ortak bir bilimsel ve felsefi mirasın her ikisini de paylaştılar. Bu ilişki sadece, iki bölge arasında hiçbir coğrafi engelin olmamasının doğrudan sonucu değildi. Bereketli Hilal'in kurak iç sahası ve İran dağlık arazileri ve güney Avrupa'nın denizle kuşatılmış yarımadaları arasındaki apaçık zıtlıklara rağmen, insanları ırk bakımından bile benzerdi; ve şimdi bile, bir seyyahın komşu Hindistan, ya da kuzay Avrupa ya da Sudan topraklarında keskin bir zıtlık hissedebileceği folk özelliklerinin, Afganistan'dan Türkiye ve Yunanistan boyunca İspanya'ya kadar açık bir devamlılık arzettiği izlenebilir. Bazı amaçlarla bir "İran-Akdeniz" kültür bölgesinden söz etmenin sakıncası yoktur. Özellikle, İran dağlık arazilerinden batı Akdeniz'e kadar olan toprakların belirli herhangi bir zamanda, benzer birçok kurum ve toplumsal beklentilerle birlikte, uzun zaman şehir kültürünün nisbetten mütecânis bir modelini paylaştıkları ve nu mütecânisliğin İslam'ın doğuşundan çok sonraya kadar devam ettiği gözlenmiştir."
Marshall G. S. Hodgson İslam'ın Serüveni, cilt 2, sayfa 76, İz yayıncılık, İstanbul 1993.
nusu olmamalı zaten. Dünyanın en büyük ikinci meydanı ve etrafında tabanından tavanına çinilerle süslenmiş iki büyük güzel cami bir de saray bulunuyor. İmam Camii'ne doğru yöneliyoruz. Dış avludan iç avluya geçerken turistlerin dışarı çıkarıldığını görüyoruz. Görevlilere ne olduğunu sormamıza kalmadan namaz vakti olduğunu anlıyoruz. Bülent'le birbirimize gelmişken iki rekat namaz kılalım niyetiyle abdesthaneye gidiyoruz. Abdestimizi aldıktan sonra görevliye müslümanız diyerek caminin kapısından içeri giriyoruz. Şii camiilerinde suniilerindekinden farklı olarak ayakkabınızı bıraktığınız yerin yanı başında çapları 5cm, kalınlığı 1cm olan yuvarlak taşların olduğu bir kutu bulunur. Bu yuvarlak taş yahut topraktan yapılmış parça Mührü Namaz olarak adlandırılır. Şii inancına göre secde edilen yerin toprak yahut taş olması gerekir bunun için de Mührü Namazları kullanırlar ve bunların yapıldığı malzemenin Kerbela'dan olması, manevi değerini artırır. İki rekat namaz kıldıktan sonra dışarı çıkıyoruz. Ben hatıra olsun diye kendime bir tane üzerinde "Allah" lafzı yazılı Mührü Namazı alıyorum. Bülent'de bir tane istiyor gidip ona da bir tane aldıktan sonra camiinin avlusunu geziyoruz. Mimari olarak geleneksel Osmanlı mimarisinden farklı bir yapısı var İran camilerinin. Kapalı alan Osmanlı camilerine göre daha ufak. Bununla birlikte büyük iç avlular ibadet için kullanılıyor. Genel olarak mukayese ettiğinizde Osmanlı camileri daha büyüktür İran camilerine göre. Ama İran camilerindeki çini işçiliği ise kıyas kabul etmez güzelliktedir. Bütün camiyi (iç-dış) kaplayacak şekilde çiniyle bezenmiştir. Bununla birlikte çiniler resimlenip fırına verilmemiştir. Yazılmak yahut resmedilmek istenenler şekillerine uygun parçalar halinde ayrı ayrı hazırlanıp duvar üzerinde birleştirilmiştir. Meydana tekrar çıkıyoruz. Kara kalem çalışan öğrencilerin arasından geçerek Ali Kapu sarayına yöneliyoruz.
